Eg har sylta små agurkar heilt sidan studietida på hybel. Vi budde nær ein fin grønsakshandlar som fekk inn det meste, og då var vegen kort til å lage desse fine agurkane. Akkurat no og ein månad framover er dei i sesong, så då er det berre å kaste seg rundt.

Dersom du ikkje finn små agurkar i butikken, så be butikksjefen ta det inn. Det er utruleg enkelt å lage sylteagurkar, og det er ei eiga godkjensle ved å servere dei heimelaga. Sylteagurkar passar til roastbeef, leverpostei og andre patéar.

2 kg agurkar

2 liter vatn

200 g salt

Kok opp vatnet med salt. La det kolne. Prikk skalet på agurkane med ein spiss gaffel slik at saltlaken lettare trenger inn og gjev smak, og legg dei i laken i ei gryte. Legg ein tallerken oppå, slik at agurkane er under vatn. La dette stå over natta.

Eddiklake:

6 dl 7% eddik

8 dl vatn

400 g sukker

4 ts salt

6-8 dillkroner

2 ss sennepsfrø

1 ss heil kvit pepar

Kok opp alt til laken unntatt dillkronene. Hell saltvatnet av agurkane. Skyl dillkronene. Ha agurkane på romslege, nykokte glas vekselsvis med dillkronene, og slå på laken. Skru på loket, og la agurkane stå kjølig nokre dagar før du byrjar å bruke av dei. Desse agurkane held seg i eit halvt år viss dei vert oppbeva
rt mørkt og kjølig.

Foto: Gunda Marie Næss

Samlaget har bestemt seg for å lage eit nytt opplag av sylteboka mi, og no er den ute i butikkane!

Det syns eg er veldig stas, spesielt no når NTB kan fastslå at sylting faktisk er trendy. Ikkje berre trendy, men supertrendy! Eg kjenner meg som ein pionér på sylteområdet, faktisk, som kom med boka mi i 2012.

Når ferien er over kjem Samlaget og eg tilbake med ein signeringsrunde, der du kan bestille boka hos Samlaget, få den signert av meg, og så tilsendt med fri porto. Boka kostar no 299,-. Blir ikkje det fint?

Har du lyst til å bli med meg på syltekurs/matkurs til huset vårt i Sverige helga 18.-20. september?

Huset har plass til åtte personar i tillegg til meg, og det beste er om du får med deg nokon du kan tenke deg å dele seng med. :) Du får med deg masse syltetøy og forhåpentleg masse matinspirasjon heim. Send meg ein mail på gunda.djupvik@getmail.no viss dette freistar deg.

Desse gode heimelaga gåvene fiksar du i løpet av ein kveld, viss du har gjort innkjøpa på førehand. Kanskje det blir ei gåve til deg sjølv?

Gløggekstrakt treng ikkje koste to kroner på lokalbutikken, du kan enkelt lage ditt eige. Med ein raudvinslant som står att etter eit førjulselskap og litt krydder og sitrusfrukter er du godt i gang med ei original og smakfull julegåve.

Sjekk i skuffer og skap før du handlar inn, ofte vert slike heile krydder liggande og slenge i skuffene, og å sende dei ut av tida ved å bruke dei i gløggekstrakt gir god meining. Kanskje har du fersk ingefær, eller inntørka ingefær frå eit thaimåltid i grønsaksskuffen, den kan du også gjerne bruke. Skjer den i skiver og kast skivene i gryta. Pomeransskal kjøper eg på apoteket, finn du ikkje det kan du droppe det, eventuelt ha i litt meir appelsinskal.

Eg pyntar gåvene med fine lappar, som eg lagar med utstansa papir og påskrift med gullpenn. Bak på lappen kan du skrive korleis gløggekstrakten skal brukast; Varm opp ei flaske raudvin, og ha i ein desiliter gløggekstrakt. Smak til med brunt sukker, og server med hakka mandlar og rosiner i pene glas.

Appelsinmarmelade er alltid takknemleg å gi bort, folk blir så glade! Enkelte påstår at denne held seg i månadsvis, men eg har aldri opplevd at den varer lenger enn til første juledag om morgonen. Den smakar heilt fantastisk på rista brød med smør på. Prøv den også på rista julekakeskiver, utruleg godt.

Eple- og tegeléen er perfekt til ost, til tilslørte bondepiker (eller julepiker, med julekakerestar i desserten) eller som tilbehør til roastbiffen saman med litt sylta løk.

Appelsinmarmelade med vanilje

Skalet av tre appelsiner

600 g appelsinkjøt (pill ut steinane)

2,5 dl vatn

Ei vaniljestang

500 g sukker

safta av ein sitron

1 pose syltepulver

Vask appelsinane godt i varmt vatn, og skrell av det oransje skalet med ein potetskrellar. Snitt skalet fint i lange strimlar, og legg det i ei gryte med vatnet. Del vaniljestanga i to på langs, og skrap ut frøa. Ha stanga og frøa i gryta.

La dette koke opp saman med 300 gram av sukkeret, og la det stå og boble under lok eit kvarters tid medan du rører av og til. Skrell av det som er att av skalet, og fjern steinane. Veg opp slik at du har 600 g appelsinkjøt. Tre appelsinar brukar å vere nok, men det kjem jo an på storleiken.

Køyr appelsinkjøtet glatt i ei matmølle eller med ein stavmiksar. Ha fruktmosen og sitronsafta oppi vatnet som har kokt. La det koke opp. Bland resten av sukkeret med syltepulveret. Ta den varme marmeladen av plata, og rør inn sukkerblandinga. Rør til sukkeret er oppløyst, og det ikkje er klumpar. Fyll marmeladen på reine, varme glas.

Gløggekstrakt

1 dl raudvin

5 dl vatn

10 nellikspiker

5 kardemommefrø

1 stjerneanis

4 bitar kanel

2 bitar ingefær

1 bit sylta eller 3 ts tørka pomeransskal

1 appelsin

4 ss brunt sukker

Skrell appelsinen med ein potetskrellar, slik at du får med berre det oransje skalet. Knus krydderet i ein mortar. Ha det i gryta med vin, vatn, skalet og safta frå appelsinen samt sukkeret. La dette trekke under lok på svak varme i 30 minutt. Sil av, og la det kolne litt.

Fyll gløggekstrakten på reine, varme flasker, og bruk gjerne vinkorker til å tette med viss dei opprinnelege korkene er borte. I kjøleskapet held gløggekstrakten seg ein månads tid. Denne oppskrifta kan lett mangedoblast, om du har flasker nok å fylle det på.

Eple- og tegelé

2 liter usøta saft/juice av eple

1 ss eller fire posar Earl Grey-te

1 kg sukker

Ein pose fruktpektin (grøn pose frå Certo

Kok opp safta, og ha i teen. Eg brukar eit papirfilter som kan knytast igjen til teen, har du ikkje det må du sile eplesafta etter at den har trekt ferdig. Dra safta av plata, og la den stå i ti minutt og trekke. Sil frå teen, eller fjern teposane.

Kok opp safta på nytt, og ha i pektinpulveret. La det koke friskt i eit minutt. Ha i sukkeret, og kok til det har løyst seg opp. Hell geléen på nykokte glas som du fyller heilt opp, og skrur loket tett på med ein gong.

Ha ei fredeleg julehelg!

Alt godt, Gunda

Ja, eg veit det er tidleg, men likevel: nokre ting må syltast akkurat no.

Fenomenet sesong har nesten blitt borte for oss, vi importerer asparges frå Peru heile året, og jordbæra kjem for å gjere oss glade frå Belgia eller kvar det no er til morsdagen. Men ein ting får du kun tak i i månadane frå januar til mars, det er blodappelsin. Finn du ein pose så kjøp han med deg. Du vil ikkje angre.

Blodappelsin har ein utruleg intens smak, mykje kraftigare og meir aromatisk enn sin overvektige bror den vanlege appelsinen. Blodappelsinen er mindre, du kan finne steinar i den, og den er altså så lunefull at den berre vitjar oss ei kort periode. Då gjeld det å nytte høvet.

Eg er ein forkjempar for sylting året rundt, og når du finn saftige, perfekte blodappelsiner så er den beste måten å ta vare på den på å sylte den. Du får ein sødmefull, aromatisk og lett bitter marmelade som er heilt uovertruffen på brie, på brunost eller på scones med godt smør og piska krem.

Grunnen til at marmeladen blir bitter, er at du skal ta med skalet. Det er det kvite i skalet som gir mest bittersmak, men balansert med syre og sødme så vert det heilt perfekt, eg lovar med handa på hjartet. Eg kokar syltetøyet så lenge at skalet er heilt mørt, då gir det nesten ikkje tyggemotstand når du får det i munnen, berre litt tekstur.

Eg supplerer det oppskorne blodappelsinkjøtet med litt blodappelsinjuice, det får du i velassorterte matforretningar, enten i plastflaske eller kartong. Den kan du også bruke viss du vil lage saus til riskrem, til dømes, då får du ein lysande oransje og velsmakande saus ved å koke opp juice med litt sukker, skum av og jamn med ei vanleg potetmjølsjamning.

Til marmeladen treng du dei grøne certo-posane med fruktpektin. Finn du det ikkje i butikken, så be dei skaffe. (Det gjeld for øvrig sjølve blodappelsinane. Seier dei at sesongen er over, så lyg dei.) Eg har alltid fruktpektin og vanleg syltepulver i skapet. Eit lite beredskapslager må ein ha, ein veit aldri når ein får lyst til å sylte litt.

Syltetøy skal på sterile glas. Eg samlar glas heile året, og brukar konsekvent First Price tacosaus, for dei har så fine lok som det ikkje står noko på, perfekt til syltetøy. Fjern lappane før du vaskar glasa. Nokre lappar er ekstra gjenstridige. Av og til hjelper det å la dei ligge i vatn nokre timar, så skrape, og så la dei ligge litt til. Dei nest verste fjernar eg med aceton, dei verste må eg bruke whitespirit på.

Etterpå får glasa seg ein runde i oppvaskmaskinen. Skal du sylte med ein gong, så køyr glasa på det varmaste programmet, då kan du ta dei rett ut, og fylle dei medan dei er varme. Du kan også sterilisere dei ved å ha dei i steikeomnen på 100 grader i tjue minutt. Då bør du ta loka i ei lita gryte, dei er ofte ikkje så glade i høg varme. Eit anna alternativ er å koke opp ei stor gryte med kokande vatn, og la glasa ligge der i nokre minutt, fiske dei ut med ei pølseklype eller ein matpinsett, og vende dei på eit heilt reint handkle.

Blodappelsinmarmelade

2 kg blodappelsiner

5 dl blodappelsinjuice

1,5 kg sukker

Ein pakke fruktpektin

Vask og tørk alle appelsinane. Kutt topp og botn av dei. Del kvar av dei i to, og fjern eventuelle steinar du ser. Kutt kvar halve i to att, og snitt så appelsinen i tynne skiver, som då blir som kvarte sirklar. Samle alt appelsinkjøtet og juicen i ei stor gryte, og set det på middels varme. Kok opp frukta, og la den koke til den er mør, ca. ein time. Juster varmen slik at det ikkje dampar for mykje av. Blir det for lite saftig, så suppler eventuelt med litt meir juice eller vatn.

Rør inn fruktpektinen, og la det koke friskt i eit minutt. Ha i sukkeret, og la det koke medan du rører, til alt sukkeret har løyst seg opp. Skum av viss det har danna seg skum på toppen.

Fyll marmeladen på glovarme glas, og skru loket tett på med ein gong. La marmeladen stå mørkt og kaldt, det perfekte er viss du har ein kjellar du kan sette dei i. Det går fint å halvere denne porsjonen, då treng du 35 g fruktpektin.

I helga laga vi ei bryllupskake til eit aldeles strålande brudepar, og der laga eg gelélok av pasjonsfruktpuré til kaka.

Dette smakte veldig godt, og inspirerte meg til å lage meir med pasjonsfrukt. Eg fekk besøk av NRK Møre og Romsdal på kjøkkenet i dag tidleg, og då nytta eg høvet til å lage ein gelé av pasjonsfrukt på glas. Å sylte på radio er jo ein av mine spesialitetar.

Eg har laga denne geléen på ein tropisk juice med pasjonsfrukt i. Nokre fancy plassar kan du få kjøpt pasjonsfruktpuré i posar, det var det eg brukte i bryllupskaka. Finn du det, så kjøp det, det vil gjere geléen om mogeleg endå meir intens og deilig i smaken. I så fall kan du bruke ein liter pasjonsfruktpuré og 3 dl vatn i staden for juicen. Juster sukkermengda etter smak.

I og med at pasjonsfruktgeléen er ei nyoppfinning så veit eg ikkje heilt kva eg skal bruke den til, men eg ser for meg at den må vere knallgod på vafler, bollar eller kanskje på scones med krem? Slik gjorde eg det:

Pasjonsfruktgelé

1 liter “tropiske frukter”-juice

Ein pakke fruktpektin

Fire pasjonsfrukter

1-2 ss sitronsaft

400 g sukker

Ha juicen i gryta, og la den koke opp. Ha i pektinen, og la den koke friskt i eit minutt. skum av når det dannar seg skum på kantane i gryta.

Del pasjonsfruktene i to, og grav ut fruktkjøtet med ei teskei. Ha det i gryta, og la det koke opp igjen. Ha i sukker og smak til med sitronsaft, til geléen har den smaken du likar.

Hell geléen på heilt reine, nykokte glas, og skru loket på umiddelbart. Oppbevar geléen mørkt og kjøleg.

Sitrusmarmeladar er som oftast veldig gode, og det siste eg har prøvd meg på er limemarmelade. Det byrja med at eg fekk ei eske lime i fanget, og måtte gjere det beste ut av det. Det er grenser for kor mykje mohito eit menneske kan drikke, så eg slo meg raskt på syltinga.

Her har eg ganske enkelt brukt heile limen med skal og saft. Skalet er rikt på pektin, og har mykje mindre av det bitre, kvite som appelsinen har. Når skalet får koke over litt tid med sukker utløyser det det naturlege pektinet i skalet. Dette reagerer med sukkeret, og gjer at syltetøyet vert stivt og fint. Eg brukte ein pakke grønn Certo likevel, men det er ikkje sikkert det er nødvendig.

Lime er supersurt, så bruk gjerne hanskar når du held på, det beskyttar hendene. Det gjer og at det må ganske mykje sukker i marmeladen for at den skal bli passe søt. Prøv denne marmeladen på ein smakfull  kvit ost, som ridder eller gruyére. Fantastisk godt!

Limemarmelade

Ca. 2 kg lime

1,4 kg sukker

Ein pakke fruktpektin (grøn pose)

Kutt topp og botn av halvparten av limane. Del kvar lime i to frå topp til botn, og snitt dei så sidelengs så fint som du klarer med ein veldig skarp kniv. Ha alt du snittar i ein bolle.

Press resten av limane oppi same bolle. Til saman skal du ha 1,5 kg limeskiver og saft. Ha dette i ein kjele saman med 900 g sukker og 5 dl vatn. Kok opp. La dette koke til limeskalet er mørt, og lett å tygge. Det tek ca. ein time.

Ha i ein pakke grønn certo fruktpektin, og la det koke friskt i eit minutt. Dra kjelen av plata, og rør i resten av sukkeret. Fyll marmeladen på nykokte glas, og skru på loket med ein gong.

Det å konservere er ein veldig viktig grunnleggande teknikk å meistre. Matvarene kjem til oss i sesongar, og sjølv om matvareprodusentane og butikkane er flinke til å styre logistikken for oss, så er det å kunne ta vare på sine eigne råvarer ei veldig tilfredsstillande kjensle. Det er mange måtar å konservere på, tørking, salting, hermetisering, fermentering, søtsylting og sursylting er teknikkar som er utvikla for å sikre at ein har mat sjølv på mørkaste vinteren.

Alt må ikkje hentast i eigen hage. Eg syltar frukt og bær eg får, som eg kjøper i butikken og som eg plukkar i skogen. Hos min lokale tyrker plukkar eg opp ferske aprikosar, og dei har ein ganske kort sesong. I juli, august og september kan du få tak i dei, og då gjeld det å nytte høvet. Finn du dei ikkje ferske kan du sylte dei tørka og. Det tek litt lengre tid, for du må bløyte dei over natta først, men det blir deilig syltetøy uansett. Har du eple i hagen kan du godt putte nokre eple i aprikossyltetøyet. Dei gir ein frisk og god smak.

Grunnprinsippet når ein syltar er å koke frukta mør, gjerne med ekstra vatn i gryta, og så tilset ein pektin i ein eller annan variant. Det kan vere Certo fruktpektin, eller Jam eller Certo syltepulver. Når dette får koke med frukta, vert pektinet aktivert, og når sukkeret kjem til vert syltetøyet stivt. Det skjer altså ein kjemisk reaksjon mellom pektin og sukker slik at du får eit fast og fint syltetøy. Dette er grunnen til at syltetøy ikkje blir stivt med fruktose, sukralose og andre stoff som ein brukar for å redusere sukkermengda i maten. Spis heller mindre porsjonar med søt mat, er mi devise.

I tillegg til pektin inneheld desse produkta ulike konserveringsmiddel, som hindrar at syltetøyet mugnar eller gjærer. Mugg og gjær er luftbårne soppar som øydelegg syltetøyet viss dei får utvikle seg fritt. Sorbinsyre, som er det vanlegaste konserveringsmiddelet, er utvunne av rogn. Viss du lagar rognebærgelé treng du ikkje tilsette konserveringsmiddel, det har rogna naturleg i seg. Tyttebær og molter er også rike på sorbinsyre. Mange er redde for konserveringsmiddel, men tenk for ein revolusjon det var for våre bestemødre når desse midla vart lett tilgjengelege. Dei hindrar svinn, og gjer at ein kan sylte større glas utan å vere redde for at dei skal mugne i kjøleskapet.

Aprikossyltetøy med korintar og stjerneanis

2 kg rensa, ferske aprikosar

2 dl korintar

Fire eple

½ liter vatn

2-3 stjerneanis

1 pakke syltepulver eller fruktpektin

2-3 ss sitronsaft, eller 1-2 ts sitronsyre

Ca. 1 kg sukker

Legg korintane i bløyt i ei skål vatn. Del aprikosane i fire båtar med kniv, og fjern steinen. Ha dei i ei tjukkbotna stålgryte saman med vatnet. Del epla i to, fjern kjernehus og stilkfeste, og skrell dei. Kutt dei i terningar, og ha dei i gryta saman med stjerneanisen. Kok frukta til den er mør og mjuk. Vil du ha syltetøyet heilt glatt, så fisk ut stjerneanisen, og køyr det med ein stavmiksar når frukta er mør. Ha i syltepulveret, og la det heile koke friskt i to-tre minutt. Ha i sitronsaft, sitronsyre og sukker. Smak undervegs, slik at du finn den rette balansen. Fyll syltetøyet på reine, nykokte glas med skrukork. Merk dei, og oppbevar dei mørkt og kjøleg.

Aprikossyltetøy med vanilje

1 kg tørre aprikosar

2 liter vatn

To vaniljestenger

1 pakke syltepulver eller fruktpektin

2-3 ss sitronsaft, eller 1-2 ts sitronsyre

Ca. 1 kg sukker

Del aprikosane i to, og legg dei i bløyt i vatnet over natta. Fisk aprikosane ut, og ha dei i ei tjukkbotna stålgryte saman med ca. halvparten av vatnet. Snitt vaniljestengene i to, og skrap ut frøa. Ha frø og stenger i gryta. Kok aprikosane til dei er møre og mjuke. Tilsett meir av bløytevatnet undervegs viss det ser ut til å bli for tørt.

Vil du ha syltetøyet heilt glatt, så fisk ut vaniljestengene, og køyr det med ein stavmiksar når frukta er mør. Ha i syltepulveret, og la det heile koke friskt i to-tre minutt. Ha i sitronsaft, sitronsyre og sukker, og smak til undervegs. Fyll syltetøyet på reine, nykokte glas med skrukork. Merk dei, og oppbevar dei mørkt og kjøleg.

Det er faktisk ganske sjeldan at eg lagar akkurat det same to gongar. Eg prøver alltid å vri på oppskriftene, bytte ut ingrediensar eller prøve ut nye teknikkar.

Dette syltetøyet kom til ved at eg kom i ein frukt- og grøntbutikk som hadde flotte pærer som kosta nesten ingen pengar. Eg hadde eigentleg verken tid eller ork, men gode råvarer inspirerer meg alltid. Så då kjøpte eg med meg to kilo, og lagde dette pæresyltetøyet. Og så vart det knallgodt! Pærer kan jo vere litt kjedelege, men dette vart altså ein umiddelbar suksess.

Det smaker spesielt godt på ost av typen port salut, og du kan sikkert også bruke det i dessertar av tilslørte bondepiker-typen. Prøv det, det gjekk fort å lage, og det er alltid gøy med eit syltetøy til. Har du litt eple å bruke opp kan du godt blande i det og.

Pæresyltetøy med kardemomme og kanel

 2 kg pærer

½ liter vatn

2 kanelstenger

½ ts malt kardemomme

1 pakke syltepulver eller fruktpektin

2-3 ss sitronsaft, eller 1-2 ts sitronsyre

Ca. 1 kg sukker

Del pærene i to, fjern kjernehuset og stilkfestet, og skrell dei. Kutt dei i terningar, og ha dei i ei tjukkbotna stålgryte saman med vatnet og krydderet. Kok pærene til dei er møre og mjuke.

Ha i syltepulveret, og la det heile koke friskt i to-tre minutt. Ha i sitronsaft, sitronsyre og sukker, og smak til undervegs. Litt ekstra syre og litt ekstra sukker kan høyrest ekstravagant ut, men det framhevar pæresmaken mykje meir enn viss du lagar denne med låg sukkermengde.

Fyll syltetøyet på reine, nykokte glas med skrukork. Oppbevar dei mørkt og kjøleg.

No blømer hylla over alt, og det er eit vakkert og velduftande syn. 

Mange spør om det er svarthyll dei har funne, og kjenner seg usikre på om dei har funne rett tre. Det er eigentleg veldig enkelt: Rundt jonsok er det berre hylla som blømer. Dei andre blømande, ville trea er avblomstra for lenge sidan, spesielt no når det har vore så varmt i veret. Blada er også eit kjennemerke, dei er som på ei rogn, men større.

Det andre kjennemerket er at bukettane er flate. Forestill deg at du skal steike ei pannekake med hyllesmak, og heller røre ut i steikepanna. (Dette er faktisk ein dessert du kan få servert i Sverige.) så legg du blomebuketten ned i steikepanna. Viss alle blomane hamnar flatt ned, så er det hyll du har funne. 

Svarthyll har medisinske verknader seiest det, den skal verke vassdrivande og mildt bakteriedrepande. Bæra kan du safte til hausten, på same måte som du saftar rips og solbær. Det blir ei vakker, mørkeraud saft som mange meiner vernar mot haustforkjølingar. Blomane er rike på flavonider og mineral, mellom anna kalium.

Hylleblomstsaft skal vere syrleg og ganske søt, safta skal tole å bli utspedd. Som med all saft er det slik at dess søtare den er, dess betre held den seg. Syra frå sitronane og sitronsyra er med på å balansere søtsmaken og blomesmaken, elles kan smaken bli emmen. Eg har nærast rana samvirkelaget på Leikong for sitronar for å lage hyllesaft, då var det ein enorm porsjon i ein diger stamp.

Her i Oslo er det ikkje så mange svarthylletre, og då eg kom for å plukke «mitt faste tre» i Thorvald Meyers gate så var det så å seie reinplukka! Det er tydeleg fleire enn eg som har oppdaga at det å ha hyllesaft i kjellaren er ei stor glede som får sommaren til å vare langt utover vinteren.

Det viktigaste for å få saft til å halde seg er at den er oppkokt, at den er søt og god og at den vert fylt på sterile flasker. Køyr flaskene i oppvaskmaskinen på det varmaste programmet, skyll dei gjerne ekstra, og legg dei i steikeomnen ei stund på 100 grader. Korkene kan du koke i reint vatn. Ha ørlite Atamon på kvar flaske før du fyller safta på. Då er du sikra frisk, myglfri saft til godt over neste sommar. 

Hylleblomstsaft

50 klasar hylleblomster

4 sitronar

2,5 liter vatn

3 kg sukker 

75 g sitronsyre (kan bytast ut med vinsyre, sjå på pakken, og smak deg fram)

Legg blomane i eit kar av plast, og slå vatnet over. Skjer sitronane i skiver, og ha dei i karet. La det stå i to dagar. Sil frå blomane og sitronane gjennom eit klede (pass på at det ikkje er vaska med skyllemiddel!), og ha ”safta” over i ei gryte. Kok opp, og saml opp det som kjem til overflata. Sil det gjerne ein gong til. Rør i sukkeret og sitronsyra. Kok opp, og skum av igjen. Smak om det skal meir syre eller sukker til. Hell safta på reine, sterile flasker med ein knivsodd Atamon i kvar flaske. Kork flaskene, og oppbevar dei kjølig.

Når du først har laga hylleblomstsaft, så kan du bruke den til andre ting og. Eg brukar å blande ut safta med tonic, då får du ein sprudlande og frisk drikk som passar perfekt å servere til gjestar som kjem på sommarbesøk. 

Du kan også lage sorbet av safta, det blir ein sommarleg og frisk dessert som alle set pris på. Den passar godt til ei kake eller saman med ein jordbærsorbet i perfekt kombinasjon. 

Hylleblomstsorbet

0,5 liter hylleblomstsaft

0,5 liter vatn

Skal av ein sitron

Riv sitronskalet, pass på at du ikkje får med det kvite frå sitronen. Bland safta med vatnet, og ha i sitronskalet. Har du ismaskin så køyrer du den med blandinga i. Har du ikkje, så heller du blandinga i ein metallbolle, og set i frysaren. 

Ta bollen ut ca. kvar halvtime, og rør i den med ein gaffel til den har blitt ordentleg frosen. 

Server saman med ein jordbærsorbet til tynne fine pannekaker eller på toppen av ein brownie.

Hylleblomstgelé

1,5 liter ferdig hylleblomstsaft

1 flaske Certo

Kok opp safta. Ha i Certo, og la blandinga fosskoke i eit minutt. Hell geléen på reine, sterile glas, og skru på loket med ein gong. La den stå kaldt nokre dagar. Er geléen ikkje stiv etter to-tre dagar så ikkje gje opp. Berre la den stå, min brukte nærare ei veke på å bli skikkeleg fast og fin. 

Bruk geléen til kjøtrettar eller til ein god paté på rista brød.

Det er plommeår i år, iallfall i nabolaget mitt. Trea bugnar!

Er det slik hos deg og? Og har du plommer att? I så fall skal du få nokre oppskrifter av meg som eg garanterer vil glede alle du lagar dei til. 

Eg har eit plommetre, og det kom for første gong med plommer i år. Tre plommer hang og lyste så vakre frå det litt skrantne treet som har blitt hardt handsama av svoltne elgar og rådyr på seinvinteren. Det er ikkje meir enn eit par år sidan vi måtte fjerne ei grein som elgen hadde fått tak i og drege ned og til sides. Vi var redde vi måtte felle treet, så skada var det. 

Treet kom seg til att, og på førsommaren hadde vi verkeleg von om å få smake våre første heimeavla plommer. Men så lenge var Adam uti paradis, då vi kom att frå ferie var dei borte, og bladverket var oppete av nokre uidentifiserte åmer. Så heimedyrka plommer må vi altså vente endå lenger på. Vi er heldige og har verdas beste naboar som også har plommer, og dessutan fann vi nokre fine i butikken, så det vart plommemoro i år sjølv om dei heimeavla svikta. Når ein ymtar frampå om at ein ikkje har plommer, men har lyst på, så er det utruleg kva som dukkar opp på trammen, plutseleg sto det ein balje der. Og då vi var på besøk hos nokre vener kom naboen deira med ei bøtte med plommer som vi fekk med oss, så vi har fått i overflod i år.

Så kva gjer ein då? Vi har laga saft, og den laga vi gelé av. Safta laga eg i ein saftdampar, men du kan også berre koke plommemassen med ekstra vatn, og sile det gjennom eit klede. Du kan gjerne blande det du har av ting å safte i same dampeprosess, eple, kirsebær og til og med frossen rabarbra kan gå i saftdamparen. 

I tillegg har vi lagt plommer på sprit til ein julelikør med plommearoma, og vi har laga gamaldagse sylta plommer i sukkerlake. Dei skal vi ta fram ein ruskete seinvinterssøndag, og kjenne på smaken av sommar med fløtekrem på. Å sylte plommer er både enkelt og fort gjort, det viktigaste er å ha reine glas å fylle plommene på. Eg måtte gå i kjellaren og leite etter norgesglas. Andre glas kan også brukast, vi har nokre store som det har vore oliven på, og dei går fint å bruke. Og når det er oss to til middag treng vi ikkje så mykje, så då lagar eg nokre glas med berre åtte-ti plommer på som vi kan kose oss med. Det er luksus å ha slikt i kjellaren når ein får lyst på ein god dessert. Oppskrifta på sylta plommer kan du også bruke på pærer om du har det i hagen.

Sylta plommer 

1 liter vatn

600 g sukker

1 ts sitronsyre

1,5-2 kg plommer

½ ts atamon

Kok opp vatnet med sukker og sitronsyre, til sukkeret har løyst seg opp og laken kokar friskt. Legg i plommene, og la dei koke til dei er møre. Er dei modne tek det berre eit minutt eller to. Ta plommene forsiktig ut av laken med ei skei, og legg dei på nykokte, varme glas. Rør atamon inn i laken som er att, og hell den over plommene i glasa. Legg på lok og gummipakning, og skru godt til. Oppbevar dei sylta plommene kjøleg og mørkt. 

Plommesaft

4-5 kg plommer

3 liter vatn

Ha plommene i korga til ein saftdampar, og sett den oppå ein kjele som du har fylt vatn i. Sett plata på middels høg varme, og la plommene dampe til det har danna seg saft slik at du ser det i plastslangen på saftdamparen. Tapp av saft etter kvart oppi ei gryte. Fyll eventuelt på med meir vatn i den nederste kjelen. Plommene er ferdig dampa når dei har kollapsa heilt i korga si. 

Når all safta er helt over i ein kjele set du kjelen på kok. For å lage saft til å blande ut rører du i 700 g sukker per liter usøta saft, og kokar det opp før du fyller det på heilt reine, nykokte flasker. Rør gjerne i ½ ts atamon i safta før du fyller den på flaskene, det gjer at safta ikkje mugnar eller gjærar. 

Plommegelé

1 liter usøta saft

1 pk grøn fruktpektin (Jam)

700 g sukker

1 ts sitronsyre

Kok opp safta. Rør i pektinet, og la det koke friskt i 1 minutt medan du rører. Ta kjelen av plata. Viss det har danna seg skum på toppen av gryta, fjernar du det med ei fiskeause eller ei sleiv.  Veg opp sukkeret, og rør det inn i geléen saman med sitronsyra. Hell geléen på heilt reine, nykokte glas. Eg køyrer dei og flaskene på det varmaste programmet i vaskemaskinen rett før eg skal fylle på. Skru på loket med ein gong du har fylt på geléen, og set glasa mørkt og kjøleg. 

Plommelikør

Seks store eller åtte mindre plommer

Tre stjerneanis

2 dl brunt sukker

6 dl vodka

Legg plommene i eit romsleg glas. Hell på sukker, og ha i stjerneanis. Slå på spriten, og la det stå i to veker. Sil frå plommene og stjerneanisen, og hell likøren på reine flasker som du korkar så dei er tette. La stå ei veke eller to til før du serverer den.

Som du sikkert har fått med deg held eg på å lage ei sylte- og saftebok.

Eg driv og jobbar med fagstoffet i denne boka, og kjenner at eg kjem til kort. Det er ikkje det at eg ikkje har sylta nok i mitt liv, men eg kjenner at eg treng litt tankar og innspel frå andre erfarne syltarar.

Det finst mange sylteprodukt, syltepulver, frysepulver, fruktpektin, atamon, sitronsyre, askorbinsyre, tvekullsurt natron og juneimit.

Eg har vore litt sløv, berre kjøpt det som eg først fann i butikken, og laga i veg. Eg har ikkje samanlikna dei ulike sylteprodukta for å finne ut kva som er best og kva som fungerer dårleg.

Det kan hende at nokre produkt gir bismak, det kan hende at det eine gir fastare syltetøy enn det andre og så vidare. Slikt har eg vore sløv med å notere meg.

Difor lurer eg på om du har innspel til kva tips eg bør ta med i boka mi om dette. Bør ein fryse eller sylte? Kan ein lage syltetøy med pektin? Korleis gjer du det for å få det beste resultatet?

Kjære erfarne syltar, eg blir kjempeglad om du kan tenke deg å dele erfaringane du har gjort deg i kommentarfeltet, slik at safte- og sylteboka vert ei betre bok.

Då eg skreiv om moderne vilt her for ei stund sidan  foreslo eg at du skulle servere gryta med ein god plommechutney til.

I går såg eg korger med plommer i butikken, så kvifor ikkje lage ein deilig plommechutney no på førvinteren? Denne chutneyen kan du til dømes gi bort i julegåve. Den bør stå i fire veker før du byrjar å bruke den, så det passar heilt perfekt å lage chutney no i november.

Chutney varierer med kor søte dei er og kor krydra dei er. Denne er ganske syrleg og ganske krydra, og passar best til kraftige kjøtrettar. Den er mellom anna perfekt til juleribba. Legg ei skive kald ribbe i ei lefse, og smør på eit lag syrleg plommechutney før du rullar den saman og kosar deg med den. Mmmm!

Som vegetartilbehør kan du bruke chutneyen til ei god linsegryte, til dømes Dal bath. Har du ikkje konjakk i huset, så vert chutneyen god sjølv om du droppar den. Slik gjorde eg det:

Plommechutney

1.5 kg modne plommer

1/2 kg ferdig rensa eple, i bitar

2 fedd kvitløk

450g løk, finhakka

200g sultanarosiner, store, lyse

2 stjerneanis

4 kardemommekapslar

200 -400 g sukker

4 dl kvitvinseddik

salt og peppar

1 dl konjakk

Del plommene, og fjern steinane. Ha plommer, eplebitar, kvitløk, løk, sukker og rosiner samt krydderet og 3 dl av eddiken i ei gryte. La det koke i ein halvtime. Ha i konjakk og resten av eddiken, og la det koke ein halvtime til. Smak til om du syns chutneyen er passe salt, sur og søt. Juster med sukker, salt eller eddik til du syns smaken er passe.

Fyll på reine, nykokte glas, sett på lok og avkjøl.

Dei bitre, sure appelsinene som er fulle av stein er sett på St.Hanshaugen!

På utsida er dei knurvete, av og til med litt grønskjær og mindre enn vanlege appelsiner.

På innsida er dei fulle av steinar, og dei inneheld ei saft som har syre fullt på høgde med ein sitron. Men lagar du marmelade av dei så får du eit fantastisk godt pålegg til skiva, og den intenst tifredse kjensla av å ha laga pålegget sjølv, utan tilsetjingsstoff og andre kunstige greier.

Mi gryte står på omnen og putrar, eg kjem tilbake med komplett oppskrift når eg er i mål. God søndag!

(Og viss du lurer, sevillaappelsinene er dei nest nederste. Nederst ser du blodappelsin, øverst ein vanleg appelsin og nest øverst sitronar.)

Kva er betre på rista brød enn ein tjukk, smakfull appelsinmarmelade?

Det var det einaste syltetøyet som vart kjøpt heime hos oss, så difor bar appelsinmarmeladen med seg ein smak av den store verda for meg.

På denne tida er sitrusfruktene på sitt aller beste. Dei store saftige appelsinene, dei små, smakfulle blodappelsinene, grapefrukt og juleklementiner som ligg att no etter årsskiftet.

I nokre spesialbutikkar for frukt og grønsaker kan du også finne bitre appelsiner. Dei er i sesong frå januar til mars, og er perfekte til å lage appelsinmarmelade av. Dei kallast også Sevilla-appelsiner, og finn du pomerans i ei oppskrift er det skalet av desse appelsinene som er kandisert eller tørka og malt.

Sevilla-appelsinene er mindre enn dei vanlege appelsinene, dei er ikkje større enn dei største klementinene. Til gjengjeld er dei veldig kompakte og tunge, det er fordi dei har eit tjukt skal og er stappfulle av steinar. Dei kjem til nytte når ein skal lage marmelade, for dei er veldig rike på pektin, som gjer at syltetøyet vert stivt. Særleg steinane er rike på pektin, så dei får koke med i eit tøystykke, slik at dei slepper alt pektinet dei har i seg.

Utslitne skjorteryggar er det beste og billigaste stoffet å bruke til slike matoppdrag der kraft skal silast og ting skal knytast i pose. Når mor mi utrangerer skjortene til far min får eg av og til ein rygg. Dei er også fine til dampeklede når ein skal stelle ullgenserar. Ein av ryggane er klipt til mindre bitar som egnar seg godt til marmeladekoking.

Det finst også enklare vegar til god appelsinmarmelade. Eg har tidlegare presentert ei lettvint oppskrift som eg brukar å lage til jul, den smakset eg med whisky. Den finn du her .

Du kan også vere heldig og finne ”materialet” til sevilla-appelsinmarmelade i butikkane. Sist eg var på ein ICA-butikk hadde dei ”Ma Made Seville organges” på boks. Boksen inneheld 850 g råstoff, altså rensa og pressa fruktkjøt og skal i tynne strimlar. Dette kan du koke med sukker og vatn til ein fin marmelade.

Men det er også artig å lage marmelade heilt frå botnen av, og då bør du godsnakke med frukt- og grønsakshandlaren din, slik at dei tek inn sevilla-appelsiner/bitre appelsiner. Då kan du følgje denne oppskrifta:

Appelsinmarmelade

12-14 bitre appelsiner

1 sitron

8 dl vatn

1,4 kg sukker

1 ts smør

Del alle appelsinene i to langs ekvator. Legg eit såld oppi ein romsleg bolle, og klem alle appelsinene og sitronen fri for saft. Ta vare på steinane som samlar seg i såldet.

Kast halvparten av skala. Bruk ei skei eller eit melonkulejern, og skrap ut så mykje som mogeleg av det kvite av dei skala som er att. Det smakar bittert, og bør fjernast. Del skala i to, og snitt dei så fint som råd er i tynne strimlar.

Hell all safta i eit tjukkbotna gryte. Mål opp at det er ca. 5-6 dl appelsinsaft. Ha i det finsnitta appelsinskalet saman med vatnet. Legg appelsinsteinane i eit klede, og knyt att med ein bomullstråd. Legg ”pakken” i gryta. La det heile koke til appelsinskalet er mørt, ca. 45 minutt.

Fisk ut posen med steinane, og legg den til side på eit fat. Ha i sukkeret, og la det heile koke friskt i 20-30 minutt. Skum av etter kvart som det dannar seg skum. Smak på syltetøyet når det har kokt eit kvarter, om du syns det er passe søtt. Er det i syrlegaste laget kan du ha i litt meir sukker. Mi oppskrift har litt mindre enn dei fleste oppskriftene eg har sett rundt omkring.

Når posen med steinar har kolna litt kan du klemme på den over gryta, slik at pektinet som er att i den kjem ut. Dette rører du ut i gryta, det er med på å gjere marmeladen stiv.

Heilt til slutt har du i ei teskei smør. Det hjelper til med å klare syltetøyet ordentleg. Rør det godt inn, og skum av på nytt. Smøret bitt seg til avfallsstoffa i marmeladen, og feittet vert skumma av saman med skummet.

Fyll marmeladen på reine, nykokte glas, og skru til loket med det same. Oppbevar marmeladen mørkt og kjøleg, og server på toast med smør på. Mmmm!

Kva er betre på rista brød enn ein tjukk, smakfull appelsinmarmelade?

 Det var det einaste syltetøyet som vart kjøpt heime hos oss, så difor bar appelsinmarmeladen med seg ein smak av den store verda for meg.

 På denne tida er sitrusfruktene på sitt aller beste. Dei store saftige appelsinene, dei små, smakfulle blodappelsinene, grapefrukt og juleklementiner som ligg att no etter årsskiftet.

 I nokre spesialbutikkar for frukt og grønsaker kan du også finne bitre appelsiner. Dei er i sesong frå januar til mars, og er perfekte til å lage appelsinmarmelade av. Dei kallast også Sevilla-appelsiner, og finn du pomerans i ei oppskrift er det skalet av desse appelsinene som er kandisert eller tørka og malt.

 Sevilla-appelsinene er mindre enn dei vanlege appelsinene, dei er ikkje større enn dei største klementinene. Til gjengjeld er dei veldig kompakte og tunge, det er fordi dei har eit tjukt skal og er stappfulle av steinar. Dei kjem til nytte når ein skal lage marmelade, for dei er veldig rike på pektin, som gjer at syltetøyet vert stivt. Særleg steinane er rike på pektin, så dei får koke med i eit tøystykke, slik at dei slepper alt pektinet dei har i seg.

 Utslitne skjorteryggar er det beste og billigaste stoffet å bruke til slike matoppdrag der kraft skal silast og ting skal knytast i pose. Når mor mi utrangerer skjortene til far min får eg av og til ein rygg. Dei er også fine til dampeklede når ein skal stelle ullgenserar. Ein av ryggane er klipt til mindre bitar som egnar seg godt til marmeladekoking.

 Det finst også enklare vegar til god appelsinmarmelade. Eg har tidlegare presentert ei lettvint oppskrift som eg brukar å lage til jul, den smakset eg med whisky.  Du kan også vere heldig og finne ”materialet” til sevilla-appelsinmarmelade i butikkane. Sist eg var på ein ICA-butikk hadde dei ”Ma Made Seville organges” på boks. Boksen inneheld 850 g råstoff, altså rensa og pressa fruktkjøt og skal i tynne strimlar. Dette kan du koke med sukker og vatn til ein fin marmelade.

 Men det er også artig å lage marmelade heilt frå botnen av, og då bør du godsnakke med frukt- og grønsakshandlaren din, slik at dei tek inn sevilla-appelsiner/bitre appelsiner. Då kan du følgje denne oppskrifta:

 Appelsinmarmelade

 12-14 bitre appelsiner

1 sitron

8 dl vatn

1,4 kg sukker

1 ts smør

 Del alle appelsinene i to langs ekvator. Legg eit såld oppi ein romsleg bolle, og klem alle appelsinene og sitronen fri for saft. Ta vare på steinane som samlar seg i såldet.

 Kast halvparten av skala. Bruk ei skei eller eit melonkulejern, og skrap ut så mykje som mogeleg av det kvite av dei skala som er att. Del skala i to, og snitt dei så fint som råd er i tynne strimlar.

 Hell all safta i eit tjukkbotna gryte. Mål opp at det er ca. 5-6 dl appelsinsaft. Ha i det finsnitta appelsinskalet (som også skal vere ca. 5 dl) saman med vatnet. Legg appelsinsteinane i eit klede, og knyt att med ein bomullstråd. Legg ”pakken” i gryta. La det heile koke til appelsinskalet er mørt, ca. 45 minutt.

 Fisk ut posen med steinane, og legg den til side på eit fat. Ha i sukkeret, og la det heile koke friskt i 20-30 minutt. Skum av etter kvart som det dannar seg skum. Smak på syltetøyet når det har kokt eit kvarter, om du syns det er passe søtt. Er det i syrlegaste laget kan du ha i litt meir sukker. Mi oppskrift har litt mindre enn dei fleste oppskriftene eg har sett rundt omkring.

 Når posen med steinar har kolna litt kan du klemme på den over gryta, slik at pektinet som er att i den kjem ut. Dette rører du ut i gryta, det er med på å gjere marmeladen stiv.

 Heilt til slutt har du i ei teskei smør. Det hjelper til med å klare syltetøyet ordentleg. Rør det godt inn, og skum av på nytt. Smøret bitt seg til avfallsstoffa i marmeladen, og feittet vert skumma av saman med skummet.

Fyll marmeladen på reine, nykokte glas, og skru til loket med det same. Oppbevar marmeladen mørkt og kjøleg, og server på toast med smør på. Mmmm!

I desse dagar lanserer Samlaget boka mi Sylting og safting heile året. I høve lanseringa var eg og ein av marknadskonsulentane i Samlaget ute på ein liten runde til bokhandlarane i sentrum, og hadde med bagettar og små syltetøyglas.

Frå dei som fekk nektarinsyltetøy har vi fått begeistra mailar som beskriv nærmast slåsskampar på lunchrommet i bokhandlarbutikkane om dei siste restane av dette deilige syltetøyet. No får du sjansen, nektarinar kostar nesten ingenting for tida, så kjøp ei korg eller tre, og lag ein porsjon nektarinsyltetøy.

Nektarin har blitt ei heilårsfrukt som heilt har utkonkurrert den hårete slektningen sin, fersken. Det er ikkje rart, for han er både søt og god og lett å like. Nektarinen har ein meir aromatisk smak, og mange likar også betre den glatte overflata.

Eg brukar også å lage syltetøy av nektarinar, det er enkelt å lage, og det ferdige syltetøyet er ein smakseksplosjon. Prøv nektarinsyltetøy på vaflar eller bollar, begge delar er like godt.

Nektarinsyltetøy

1 kg nektarinar, reinsa vekt

425 g sukker

1 dl vatn

1⁄2 ts sitronsyre

1⁄2 pakke pektinpulver

Ha dei ferdig reinsa nektarinane, halvparten av sukkeret og vatn i ei gryte og gi det eit oppkok. La det putre i ca. 10 minutt, til frukta er mør. Har du umodne nektarinar kan det hende dei treng lenger koketid. Rør saman pektinpulver og resten av sukkeret, og ha det i gryta medan du rører godt. La det heile koke opp igjen, og la det koke friskt i eitt minutt. Vil du ha eit glattare syltetøy, så stikk stavmiksaren i gryta ein liten runde.

Fyll syltetøyet på reine, nykokte glas.

Vi er mange som har vakse opp med mødre og bestemødre som sylta og safta. Eg har sterke minner frå eit kjøkken fullt av bøtter med bær, bilturar heim frå Valldal med den intense og etter kvart kvalmande lukta av jordbær, og kamp med bringebærkjerr i hagen. Då bestemor mi døde i 1995 fann vi ripsgelé med vokslok frå 1964 i kjellaren.

I mange år har safting og sylting vore ute av livet mitt, bortsett frå eitt og anna frose glas med bringebærsylte som kom nedover frå Sunnmøre. Men etter kvart har eg teke opp denne tradisjonen sjølv, og gjort den til min eigen.

For meg som bur midt i byen, med begrensa fryse- og lagringskapasitet og utan eigen hage, kunne eg ikkje gjere dette slik mor mi gjorde. Kanskje var det det som gjorde at eg venta så lenge med å gå i gang. Eg trudde eg måtte gjere dette slik formødrene våre gjorde det, i store mengder og med huset på hovudet medan det sto på.

 Etter kvart kom eg til at eg må skape min eigen safte- og syltetradisjon. No lagar eg to-tre glas av noko eg syns er godt, og eg kan godt kjøpe bær i butikken eller frå ein lokal bonde viss eg ikkje får tak i frå ein hage eller frå skogen.

Eg syltar andre ting enn mor mi og bestemor mi, og tilset krydder og andre smakar som gjer at mykje av det eg lagar smakar annleis enn det dei laga. Men noko er som det alltid har vore, og vafler med nyrørte jordbær er framleis det beste eg veit.

Jordbær og rabarbra er ein flott kombinasjon, og når rabarbraen treng sårt til hausting i midten av juni foreslår eg at du lagar dette syltetøyet.

Dette er det første syltetøyet eg lagar om sommaren. Med ein gong dei første jordbæra kjem, kjøper eg to korger og lagar ein porsjon som går fort med til frukost og i musliskåla.

I dette syltetøyet har eg sitronsyre, elles blir både rabarbra og jordbær fort brun på farge. Sitronsyra gjer at bæra lettare held på den friske fargen. Det kan også lagast utan sitronsyre og syltepulver. Då bør det i så fall frysast i små boksar.

Jordbær- og rabarbrasyltetøy

1 kg jordbær

1 kg rabarbra

1 kg sukker

3 dl vatn

20 g fersk ingefær

1 pk. syltepulver

1 ts sitronsyre

Reins og finhakk ingefæren. Ha vatnet og 100 gram av sukkeret i ei lita gryte. La dette koke på middels varme i 15 minutt til det blir som ein sirup.

Bland reinsa jordbær og rabarbra i ein kjele. Ha i sirupen med ingefær. Kok opp utan lok, og la det koke i 5 minutt til både jordbær og rabarbra er møre. Skum av. Rør saman sukker, sitronsyre og syltepulver, og rør dette i. Gi syltetøyet eit oppkok.

Ha syltetøyet på reine, varme glas. Lukk dei med ein gong, og oppbevar dei mørkt og kjølig.

Eg fortalde om møtet mitt med Aster tidlegare i veka.

No har eg fått eit fint bilde av oss, der vi held på med live-sylting i Ørsta. Det er Ingvild Runde som har teke bildet. Du ser at desse to damene er PÅ, ikkje sant? Ha ein fin søndag!